Ana içeriğe atla

Köpek Temizdir

Nef'i Efendinin bu resmi 100 Ünlü Türk Ansiklopedisinden. Ben üzerinde biraz değişiklik yaptım.

80'li yıllarda, yani gençlik yıllarımın başlarında, Bahçelievler Deneme Lisesinde okuyordum. Edebiyat dersleri o zamanlar bana göre oldukça ağırdı. Edebiyat kitaplarında aruz vezni ile yazılmış şiirler yer alırdı. Oysa ortaokulda aldığımız Türkçe dersleri sanki daha faydalı ve kendi dilimizi bize sevdirecek bir yapıya sahipti. 

Eğitim sisteminden midir, yoksa benden kaynaklanan bir durum mu, tam bilemiyorum ama okulumuzdaki oldukça iyi eğitim veren öğretmenlere rağmen, basit yazım kurallarını bile iyi öğrenememiştim. Bilirsiniz ya, gereken yerde birleşik, gerektiğinde de ayrı yazılması gereken "mi, de, ki" gibi ekleri ben de pek çok akranım gibi doğru yazamıyordum. Lisede ise sanki Türkçe altyapımızı çok iyi halletmişiz gibi ağdalı dille yazılan şiirler, yazılar, edebiyat eserleri bizi buldu. Oysa ben okumayı seviyordum ama ilgimi çeken bilim kurgu eserleriydi. Başlarda Uzay Yolu dizisinin kitapları, sonra Isac Asimov'un Robotlarla dolu kitaplarını yalayıp yutmuştum. Tabi Liseye gelince önümüze Türk Edebiyat Tarihinin Klasik Eserlerini koyuverdiler. Edebiyat öğretmenimiz İlhan Taşçı'ydı. Sakin biriydi. Edebiyat eğitimi konusuna da oldukça hakimdi. Atilla İlhan'ı da ad-soyad birlikteliklerinden dolayı severdi. 

Edebiyat öğretmenimiz bir sınavda bizlere bir şiir verdi ve anlamını sordu. İşin doğrusu, aruz vezni ve ağdalı Türkçe (ya da Osmanlıca diyelim) ile yazılmış şiirleri daha önce pek görmemiş olsam da anlamlarını çözüp, yazıya dökebiliyordum. Tabi öyle muhteşem şekilde değil. Sıradan bir lise öğrencisi ne kadar o. Şiir Namık Kemal'in Gazel'iydi. Şöyle:

Tâ ebed merd olmaya ahdeyledim şânımla ben

Hüccet-i namusumu imzaladım kaanımla ben.


Her günâha bin azâb-ı mâ'nevi çekmekleyim

Dûzahı dünyâda gördüm kendi vicdanımla ben.


Fî'lime ukbâda Mevlâ'dan mükâfat istemem

Kaaniim emniyyet-i vicdan ü irfanımla ben.


Milletin mümkün müdür inkâr hakk-ı ni'meti

Kelpten alçak mıyım insanlık unvanımla ben. (1)


Merak edenler için şiirin anlamı:

Sonsuza dek mert olmaya şerefimle söz verdim ben,

Namusumun senedini imzaladım kanımla ben.


Her günahım için bin manevi acı çekmekteyim,

Cehennemi dünyada gördüm kendi vicdanımla ben.


Ahirette yaptığım işler için Tanrı'dan armağan istemem,

Kendime güven duyuyorum bilgim ve anlayışım­la ben.


Milletimin iyiliğini (ekmeğini) inkâr etmek müm­kün müdür?

Köpekten alçak mıyım insanlık niteliğimle ben?


Çok uzun değil, bir sınavda yapılabilecek kadar kısa, kendimce anlamını yazdım ama sona geldiğimde kelp kelimesine takıldım. Bu kelimenin ne demek olduğundan haberim yoktu. Aynı o zamanlarda "velespit" kelimesinin "bisiklet" anlamına geldiğini bilmediğim gibi. Açıklamalarda kelpten alçak mıyım? deyip geçtim. Ama sonra öğrenince bir daha hiç unutmadım kelp kelimesinin ne demek olduğunu. Kelp, köpek demekmiş. O sınavdan ortalama bir not almıştım. Ancak eğitim hayatına ilişkin söyleyebileceğim en önemli şey, alınan notların hiçbir şeyi değerlendirmediğidir (ya da kendimi böyle avutuyorum) Bir kelimenin anlamını öğrenmek ise bence paha biçilemez bir kazanç.

Söz köpekten açılmışken, edebiyatımızda içerisinde kelp kelimesinin geçtiği başka bir eser daha var. Nef'i'nin ünlü Hicvi. Eminim daha önce duymuşsunuzdur. Peki, ne dediğini biliyor musunuz? Tevriye adı verilen bir sanat bu. Bakalım ne demiş Nef'i?

Tahir Efendi bana kelp demiş,

İltifatı bu sözde zâhirdir,

Malikî mezhebim benim zira,

İtikadımca kelp tahirdir.


Güncel Türkçe ile: 

Tahir Efendi bana köpek demiş, 

Belli ki bana iltifat ediyor, 

Çünkü benim mezhebimce köpek temizdir. 

Ama “kelp tahirdir” derken, hem “köpek temizdir” diyor Nef’î, hem de “köpek Tahir Efendi’dir” demiş oluyor (2). 

Tabi bunun için yargılanmış ama sondaki tahiri temiz anlamında söylediğini belirtip, ceza almaktan kurtulmuş. Ancak belli ki, bundan ders hiç almamış.

Nef'i yi Ünsal Ünlü'nün 24 Ekim 2022 tarihli sabah yayını sayesinde hatırladım (Yayın harikaydı bu arada linkten izleyebilirsiniz). Daha önce hiç anlayamamış olduğum bu dörtlüğün ne demek olduğunu da araştırmak böylece aklıma geldi.

Bir şey daha öğrenmiş olmak iyi tabi. Tahir'in "temiz" anlamına geldiği ilk defa öğrendim. Nef'i nasıl öldürülmüş onu da tabi. Dönemin hükümdarı IV. Murat'a hiciv yapmayacağına dair söz verse de, kendini tutamayıp, Vezir Bayram Paşa hakkında bir hicviye kaleme almış. Bu hicviyesinden ötürü, 1635 yılında, sarayın odunluğunda kementle boğularak öldürülmüş. Öldürülen bu kıvrak düşünceli adamın cesedi İstanbul Boğazı'nda Sarayburnu'ndan denize atılmış (3).

Neler öğrendim?

1- Ne kadar kıvrak zekalı olursan ol, kaderin başkalarının elindeyse ve uzun yaşamak istiyorsan sözlerine dikkat et!

2- Hala eğitim sistemimizin önemli eksiklerinden birinin öğretmek olduğunu ve bunu tam anlamıyla yapamadığını düşünüyorum. Hala 6 yıl haftada 4-6 saat yabancı dil dersi alıp, İngilizceyi kursta öğrenmem gerektiğine şaşıyorum.

3- 1,5 yıl kadar yaşadığım Cezayir'i 300 yıldan fazla yönetmiş olan Osmanlı'ya rağmen oradaki insanların bir kelime bile Türkçe bilmeyip, ana dilleri gibi Fransızca konuşmalarının nedenini kavradım. (Özetle, Osmanlı yöneticileri marifetmiş gibi Türkçe yerine Farsça ve Arapça ile kendi dilini bozmuş).

4- Basit dilbilgisi kurallarını da öğretmekten aciz bir eğitim sistemimiz var. İnsan kendi dilini düzgün kullanamazsa niye kendi dili diye bir şey var ki? Cezayirliler gibi "Bonjour" de geç. Değil mi?


Dip Notlar:

1- http://bakmaklar.blogspot.com/2011/10/namk-kemal-gazel.html adresinden alınmıştır.

2- Roni Margulies, https://www.ilkehaber.com/yazi/tahir-efendi-bana-kelp-demis-2939.htm

3- https://www.wikiwand.com/tr/Nef%27%C3%AE

Yorumlar

  1. Kalemine yüreğine sağlık dostum. Yalan, algı yaratma konularında mahir olan kişilerin okuması dileği ile...

    YanıtlaSil
  2. 38 yaşımdayım, lisede sosyal bilimler alanında eğitim aldım. "Kelp" kelimesinin anlamını ilk kez bu yazıda öğrendim. Bizim zamanımızda edebiyat dersleri yukarıda anlattığınız kadar ağır bile değildi. Eğitim sistemi ile ilgili eleştiriniz doğru, ancak o zamandan bu zamana daha da kötüye gitti :-(

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bir ülkeyi zayıflatmanın en kolay yollarından biri eğitim sistemini kötüleştirmek. İlgilenip okuduğun için teşekkürler.

      Sil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Köpük Baloncuk Nasıl Yapılır?

Köpük baloncuk yaparken deterjan ve su kullanıyorsanız muhtemelen baloncuklarınız hemen patlıyordur. Dayanıklı baloncuklar için çözeltinizin içine şeker ekleyin. Böyle olmaz! İlla tarif ver diyorsanız: 1/2 ölçü sıvı bulaşık deterjanı 2 ölçü su 2 çay kaşığı şeker (yetmezse daha çok koyun!) Bulabilirseniz şeker yerine gliserin de kullanabilirsiniz. Kolonya ve bir miktar aseton da katabilirsiniz çözeltinize.

Evde En Basit Şekilde Şarap Nasıl Yapılır? (Resimli)

Merhaba. Gurme bir arkadaşım var. Yaklaşık 4-5 senedir kendi tüketimi için şarap yapıyor. İlk yaptığı şarap, pek kolay içilemez olsa da, son yıllarda gerçekten lezzetli şaraplar üretiyor. Kendisine bu işi nasıl becerdiğini sordum ve ben de evde kendi şarabımı yapmayı geçtiğimiz yıl becerdim. Doğrusunu isterseniz ilk deneme için oldukça başarılıydı. Gurme arkadaşım, "yemeğe bile koymam senin yaptığın şarabı ama ilk deneme için güzel olmuş" dedi. Ben de bu sene de şansımı yeniden denemeye karar verdim. Hemen belirteyim, çeşitli kaynaklarda evde nasıl şarap yapabileceğinizi anlatan yazılar bulabilirsiniz ama doğrusunu isterseniz o kadar çok ince detaya ve tekniğe giriyorlar ki, anlaması ve yapması zorlaşıyor. Biraz örnek vereyim. 1- Özel ölçüm cihazları, 2- Oluşan karbondioksiti atmak için özel düzenekler, 3- Özel depolama çözümleri, 4- Fermantasyon başlatıcılar, 5- Fermantasyon durdurucular, 6- Alkol seviyesi ölçerler, 7- Kükürt ekleme ile koruma yöntemleri, 8- Öz

İnternet Sitelerindeki Hesaplarımı Nasıl Silerim?

Yeni medya, alışveriş, müzik siteleri genellikle sizi tanımak isterler. Sitelerden yararlanmak, kimi zaman alışveriş yapabilmek için, pek çok kişisel bilginizi içeren veriyi girip, üye olmak iyi de, ya bir gün gelir de bu tür üyeliklerinizi silmek isterseniz ne ile karşılaşacağınızı biliyor musunuz? Blog girdisini  bu linkten  dinleyebilirsiniz . Merhaba, İnternet kullanıcıları neredeyse artık her türlü siteye üye olarak girmek zorunda. Verilen hizmet paralı ya da bedava olsun, siteler sizi üye olup, içeriklerinden öyle yararlanmaya zorluyorlar. Gazete siteleri bile sizi üye olmaya teşvik ediyorlar. Üye sayısı ve üyelerin neler yaptığını izlemek, bir hizmeti geliştirebilmek için işini bilenlere önemli veriler sağlar. Örneğin bir alışveriş sitesi, incelediğiniz ya da satın aldığınız ürünlere benzer ürünleri size önerebilir. Bunun için sizin siteye üye olmanız en kolay yollardan biridir. Kullanıcının yaptıklarını izlemek böylece kolaylaşır. Sosyal ağ siteleri de üye olmadan bi